Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн литературӑпа ӳнер пайӗнче паян «Тӑван кӗтесре» курав уҫӑлнӑ. Тӑмран хатӗрленӗ экспозицисен авторӗ — Чӑваш Республикин халӑх ӳнер промыслисен ӑсти, Чӑваш Енӗн Ремесленникӗсен гильдийӗн тата Чӑваш художникӗсен союзӗн членӗ Валентина Попова. Курава «Культура урлӑ — пӗрлӗх» ятпа иртекен наци культурисен фестивалӗпе ҫыхӑнтарса уҫнӑ. Куравра пӗчӗк хурӑмлӑ сюжет кӳлепесем, тӑмран тунӑ панно, шӑхличсем вырӑн тупнӑ.
Валентина Попова — тӑмран халӑх пуканине хатӗрлекен сайра ӑстасенчен пӗри. Пултурлӑхра вӑл чӗрӗк ӗмӗр ытла тӑрӑшать. Унӑн самай ӗҫӗ Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче упранать.
Ӑстан ӗҫӗсенчи чылай ярӑм чӑваш ялӗнчи пурнӑҫпа йӑла-йӗркене, чӑваш культурине кӑтартать. Тӗп ӗҫӗсен шутӗнче «Вырма», «Лармара», «Юмахра», «Каҫ», «Хӗрӳ йӑла», «Кӑкшӑмлӑ хӗр», «Лупас айӗнче», «Салтак таврӑнни», «Чикӗ хӳтӗлевҫисем» ятлисене, тӗрлӗ шӑхличе асӑнаҫҫӗ.
Валентина Попова 1960 ҫулхи ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Вӑрманкас Асламасра ҫуралнӑ. Халӗ вӑл Шупашкарти ача-пӑча пултарулӑх центрӗнче «Чӗрӗ тӑм» вӗренӳ пӗрлешӗвӗн педагогӗнче тӑрӑшать.
Нумаях пулмасть Атӑлҫи халӑхӗсен культура эрнипе килӗшӳллӗн Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗнче «Шумбарт, Мордовия!» мордва культурин кунӗ иртнӗ. Унта Етӗрнери 3-мӗш шкулта 4«а» класра вӗренекенсем хутшӑннӑ. Вӗсем Мӑкшӑ Республики ҫинчен юрланӑ, сӑвӑсем каланӑ.
Ачасем Пӑрачкав районӗнче ҫуралса ӳснӗ Марина Ромашковӑпа тӗл пулнӑ. Мордва халӑх тумне тӑхӑннӑскер шӑпӑрлансене мордва чӗлхипе сывлӑх суннӑ, наци юррине шӑрантарнӑ. «Пысӑк ҫӗршывӑн пӗчӗк республики — Мӑкшӑ Республики» хӑтлав пӑхса ачасем мордва халӑхӗпе (мӑкшӑсемпе ирҫесем), унӑн йӑли-йӗркипе, культурипе паллашнӑ.
«Игриштя» (ҫуркуннене ӑсатни) мордва халӑх фольклор уявне хутшӑнса шкул ачисем ҫак халах фольклорӗ пирки пӗлнӗ. Ачасем модва халӑхӗн вӑййисене вылянӑ, тупмалли юмахсене пӗлнӗ, мордва халӑхӗн «Тилӗ тата Упа» спектаклӗ тӑрӑх хатӗрленӗ пукане театрне курнӑ.
Етӗрне районӗнчи Тепте ял старости Игорь Овчинников кӳршӗри Вӑтам Ирҫери «Вӑрман юмахӗ» ача-пӑча пахчине ан хупчӑр тесе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев патнех ҫитнӗ.
Староcта Михаил Васильевича пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ учреждение 30-а яхӑн ача ҫӳрет. Ача-пӑча пахчине хупсан шӑпӑрлансене ӑҫта ямалла тесе пӑшӑрханаҫҫӗ иккен ашшӗ-амӑшӗ. Тӗрӗссипе, вӗсем кӑна мар-тӑр-ха. Унта ӗҫлекенсен те сехри хӑпнӑ пуль. Ара, ялта ӗҫ вырӑнӗсӗр юл-ха...
Пӗчӗккисен учрежденийӗ санитари правилисен нормисене тивӗҫтерсе тӑманнине кура юсама хупмалла-мӗн. Шикленсе ӳкнӗ староста тата ял ҫыннисен шучӗпе ӑна юсама мар, пуҫӗпех хупса лартӗҫ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Тептере тата Вӑтам Ирҫере пурӑнакансене лӑпланма хушнӑ. Етӗрне район администрацийӗ ача-пӑча пахчине юсама 1,2 миллион тенкӗ уйӑрма пӑхнӑ иккен. Ҫав укҫана тӗплӗ юсав ирттерме уйӑрӗҫ. Мӗнпур ӗҫе ҫуллахи каникул вӑхӑтӗнче пурнӑҫламалла. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ тӗлне ӑна уҫма хатӗрлесе ҫитермелле.
Етӗрне районӗнчи Анат Мучар вулавӑшӗнче «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» республика конкурсӗпе килӗшӳллӗн «Вулакансен жирийӗ» курав-диалог ӗҫленӗ. Унта 2012 ҫулта чи вуланакан кӗнкесем кӗнӗ: В.Кузьминӑн «Вӗҫев»; Геогргий Красновӑн «Ҫӑлтӑр ҫинчен аннӑ чӑвашсем»; Сергей Павловӑн «Тӗтре»; Нелли Петровскаян «Тухатмӑш»; Геннадий Кабаковӑн «Пурнӑҫ хакӗ»; Хветӗр Уярӑн «Близ Акрамова»; Александр Артемьевӑн «Салампи».
Кашни кӗнеке вулакан паллине тивӗҫнӗ. Вулакансен кӑмӑлне Н.Петровскаян «Тухатмӑш» тата В.Кузьминӑн «Вӗҫев» кӗнекисем килӗшнӗ. Курава 18 ҫын хутшӑннӑ.
Анат Мучар вулавӑшӗнче ачасемпе «Тусна кӗнеке сӗн» литература вӑййи иртнӗ. Ӑна ача-пӑча литературине пропагандӑлас тӗлӗшпе йӗркеленӗ. Мероприятире 2012 ҫулта тухнӑ кӗнекесене — Александр Лукашинӑн «Ту качакин юрри» тата Елен Нарпин «Салтак тӳмипе талпиҫен» хайлавӗсене — вуласа тишкернӗ. Ачасем хайлавсем тӑрӑх ӳкернӗ, викторина ыйтӑвӗсене хуравланӑ.
Юлашки ҫусенче фермӑсем пӗтсех пыраҫҫӗ. Чылай ҫӗрте вите-сарай ишӗлсе аннӑ. Етӗрнесем ҫӗнӗ ферма хута янине ырламаллах. Ӑна Мӑн Пакӑш ялӗнче тума тытӑннӑ.
Етӗрне районӗнчи Мӑн Пакӑшра «Раҫҫей аталанӑвӗ — ял аталанӑвӗ витӗр» проект пурнӑҫланать. Сӗт-тавар фермине шӑпах унпа килӗшӳллӗн хута янӑ.
Етӗрне район администрацийӗн ял хуҫалӑх пайӗн тӗп специалист эксперчӗ Зоя Федорова пӗлтернӗ тӑрӑх, Мӑн Пакӑшри ферма 200 пуҫ валли пулӗ. Унта 10 ӗҫ вырӑнӗ уҫма палӑртнӑ. Ферма чӳк уйӑхӗн вӗҫӗнче ӗҫлеме тытӑнӗ.
Ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче фундамента асӑнмалӑх капсула хунӑ. Строительство пуҫланиччен Тарасий атте кӗлӗ вуланӑ, пулас ферма вырӑнне ҫветтуй шывпа сапнӑ. Етӗрне район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин ҫак проекта пурнӑҫламашкӑн пулӑшма шантарнӑ.
Етӗрне районӗнче «Ачам валли — сӑпка юрри» конкурс иртнӗ ҫеҫ — кун пирки ОРТ федераци телеканалӑн корреспонденчӗсем пӗлнӗ. Етӗрнесен конкурса тепӗр хут йӗркелеме тивнӗ.
Етӗрне район администрацийӗн ЗАГС пайӗн пуҫлӑхӗ Галина Яранская каланӑ тӑрӑх, Мускав журналисчӗсем ҫак конкурс пирки «Советская Чувашия» хаҫатран пӗлнӗ-мӗн. Статья кӑҫалхи пушӑн 22-мӗшӗнче тухнӑ.
Конкурса ОРТ телеканал журналисчӗсем валли ятарласа ҫӗнӗрен тума тивнӗ. Вӑл хальхинче те ЗАГС пайӗнчи хӑтлӑ залра иртнӗ. Никама та ӳкӗтлемелле пулман: пурте пухӑнса хаваспах юрланӑ.
Унтан журналистсем Етӗрне хулинче пурӑнакан нумай ачаллӑ Семеновсем патне ҫитнӗ. Вӗсен виҫӗ ача ӳсет. Унтан Мускав ҫыннисем ачасен «Пилеш» фольклор ансамблӗн ертӳҫи Альбина Краснова патне кӗнӗ.
Эппин, кӗҫех Етӗрне районӗнчи ашшӗсемпе амӑшӗсен сӑпка юррисене пӗтӗм Раҫҫей илтӗ! Хӑҫан? Хальлӗхе паллӑ мар-ха. Журналистсем сюжет хӑҫан эфира тухасси пирки маларах пӗлтерме шантарнӑ.
Культура ҫулталӑкне ирттернӗ май вӗсен пӗр-пӗринпе тачӑ ҫыхӑнса ӗҫлемеллех тесе шут тытнӑ май Етӗрне районӗнче ӳкерме, юрлама вӗрентекенсеме технологи учителӗсене ӳнерпе таврапӗлӳ музейӗн ӗҫченӗсемпе тӗл пултарнӑ.
Унта вӗсем «Раҫҫей гуманитари, информаци тата культура уҫлӑлӑхӗнче» темӑна сӳтсе явнӑ. Маларах каланӑ предметсене ӑша хывтаракансем ача чӑн-чӑн ҫын пулса ӳстӗр тесе мӗнле меслетсемпе усӑ курнине тишкернӗ. Ҫак ӗҫе лайӑхлатас тесен мӗн тумалли пирки те калаҫнӑ.
Район администрацийӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ информацире кам мӗнле доклад туни таранах асӑнса кайнӑ-ха. Ларура калаҫнин тӗп шухӑшӗ, унта калани тӑрӑх пӗтӗмлетсен, ака уйӑхӗнче музейра Н.П. Петрова тата В.Г. Петрова вӗрентекенсен куравне йӗркелесси. Тата унта хӑш-пӗр вӗрентекенӗн опычӗпе паллашма май килнӗ-мӗн.
Чӑваш композиторӗн, ЧР тата РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗн Анисим Васильевич Асламасӑн ятне, пултарулӑхне асра тытас, чӑваш наци ӳнерне пропагандӑлас, тӑван ен историне тӗпчес, ачасемпе ҫамрӑксен патриотлӑх туйӑмне аталантарас тӗллевпе Етӗрне районӗнче ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче чӑваш юрӑ-кӗввин «Хӗвел» конкурс-фестиваль иртӗ.
Фестивале ача-пӑча музыка шкулӗсен, ача-пӑча ӳнер шкулӗсен вӗренекенӗсемпе вӗрентекенӗсем, культура ҫурчӗн ушкӑнӗсем хутшӑнма пултарӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене номинацисенче палӑртӗҫ: инструмент юрри (баян, аккардеон, фортепиано), соло, инструмент ансамблӗсем (2 ҫынран пуҫласа).
Конкурс фестивале хутшӑнакансен чӑваш композиторӗн пӗр юррине юрламалла. Чӑваш халӑх юрри-ташшине улӑштарни те каять.
Красноармейски районӗнчи Тусай ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Александров Вячеслав Александрович (1929–2005) ӗҫ ветеранӗ пурнӑҫне ҫӗр ӗҫне халалланӑ. Ял хуҫалӑх институтӗнчен вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн малтанах Тинӗсҫум енӗнчи Чкаловскире агрономра тӑрӑшнӑ, унтан Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑм ялӗнче агрономра ӗҫлеме пуҫланӑ. 1955–1989 ҫулсенче колхозра агроном, унтан тӗп агроном, юлашки 17 ҫулне «Заветы Ильича» колхоз председателӗ пулса ӗҫленӗ.
Тӑрӑшулӑхне кура ӑна «Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ агрономӗ» тата «РСФСР тава тивӗҫлӗ агрономӗ» ятсем парса чысланӑ, темиҫе орден, чылай медаль парса наградӑланӑ, вӑл Халӑх хуҫалӑхӗн Пӗтӗм Союзри куравне хутшӑнса ылтӑн тата кӗмӗл медальсене те тивӗҫнӗ. Вячеслав Александровича коллектив «Хисеплӗ колхозник» тата «Хисеплӗ председатель» ят парса чысланӑ.
Вырӑнти администраци ертсе пынипе ӑна асра тытса ҫулленех ҫамрӑксем хушшинче теннис вӑййисем ирттереҫҫӗ. Кӑҫал та Кӑкшӑмри шкулӑн спортзалӗнче черетлӗ ӑмӑртусем иртрӗҫ. Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Константин Михайлов, шкул вӗрентекенӗсем, Александров тӑванӗсем пухӑннисене ӑмӑртура ӑнӑҫусем сунчӗҫ.
Етӗрне районӗнче Василий Магницкий этнолог, педагог, Атӑл-Вятка крайӗн тӗн культурин тӗпчевҫи ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалласа ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртнӗ.
Конференци Советски (Шӑмат) ялӗнче пулнӑ. Василий Магницкий унта ҫуралнӑ, юлашки ҫулсене ҫавӑнта пурӑннӑ. Конференцие ӑсчах кун-ҫулне, ӗҫ-хӗлне, пултарулӑхне тӗпчекен таврапӗлӳҫӗсем хутшӑннӑ. Вӗсем Шупашкартан, Чӗмпӗр облаҫӗнчен, Хусантан килнӗ.
Конференци пуҫланас умӗн Советски шкулӗн учителӗ Геннадий Филиппов, Советски ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Александр Федоров хӑнасене Василий Магницкин паллӑ вырӑнӗсенче экскурси ирттернӗ: вил тӑпри ҫине кашӑл хунӑ, Магницкий ячӗллӗ паркра пулнӑ. Унтан пурте Культура ҫуртне пухӑннӑ. Конференцие Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн президенчӗ Евгений Ерагин уҫнӑ, вӑл Мӑн Чураш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне В.Н.Черлакова В.Н.Никольский орденне панӑ.
Конференцие хутшӑнакансем Василий Магницкин пурнӑҫӗ, пултарулӑхӗ пирки калаҫнӑ. Унан ӗҫӗсем чӑваш халӑх тӗнне, пурнӑҫне тӗпчес ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнаҫҫӗ.
+15.3 °C